DEN HAM - Dat de Hammenaren een eigenzinnig volkje vormen, is na vijftien historische spektakels wel tot de buitenwereld doorgedrongen. Vorig jaar werd hun winterevenement vanwege storm afgelast, maar zaterdag komt de opstand in Den Ham alsnog van de grond.
Ruim vier jaar woont hij in Zwolle maar Hammenaar Dick de Ruiter (54) duikt nog steeds diep in geschiedenis van zijn geboortedorp. De amateurhistoricus dacht dat hij alle historische thema's voor het winterspektakel wel te pakken had. Eerder stuitte hij op verhalen over een grote smokkelbende, de klopjacht op zigeuners en heydenen, de jaarmarkten en de inkwartiering van de kozakken.
Toch vond hij anderhalf jaar geleden een 'nieuwe' 18e eeuwse gebeurtenis waarin het Overijsselse dorp als 'het Goddeloze Ham' de publiciteit haalde. Via het digitaal archief Delpher.nl, met teksten vanaf de 15e eeuw, ontdekte hij een artikel uit 1785 in de Leydsche Courant. Voor deze locatievoorstelling over Den Ham, Van Keezen en Ezels, moest De Ruiter zich verdiepen in de patriotten. Een ingewikkeld stuk geschiedenis en dit jaar misschien wel een lastig politiek thema, maar de verhaallijn is helder: een leger boeren die met hooivorken, een snaphaan en een vuursteengeweer in opstand komen tegen de patriottische elite. ,,Je denkt 'zo'n duf dorp met duizend inwoners, wat is daar nou interessant aan?'
Maar Den Ham was een doorgangsplek, het lag op de route van Twente naar Friesland. Niet voor niets stonden er begin 19e eeuw acht herbergen. Er was veel aanloop", aldus De Ruiter. Een eeuw eerder werd het plattelandsdorp geplaagd door patriotten. Met een volksopstand haalden de Hammenaren zelfs de nationale kranten. De meeste kennis hierover haalt De Ruiter uit een brief van baron Van Pallandt, die door de patriotten was onderschept en als pamflet werd verspreid. Van Pallandt beschrijft hierin de onrust in Ommen en Den Ham. ,,De patriotten begonnen met het oprichten van zogenaamde Vrijkorpsen, bedoeld om burgers zelf de macht in handen te geven. Ze oefenden gewapend in de straten", licht De Ruiter toe. ,,Ook de plattelanders moesten van hen onder de wapens om niet afhankelijk te zijn van het leger van de Prins van Oranje. Want er dreigde een oorlog met de Keizer van Oostenrijk."
De amateurhistoricus snapt wel dat de boeren er niets inzagen om als kanonnenvoer te dienen, ter bescherming van de elite. ,,Toch hadden de patriotten goede bedoelingen. Maar die kwamen niet over bij de boerenbevolking. Tja, er zijn veel parallellen met onze tijd." Regiseusse van het schouwspel Annely Noeverman kijkt uit naar zaterdag. ,,Ik wil de onrust en angst van de Hammenaren tonen. De patriotten hadden mooie plannen, maar wisten ze niet goed uit te leggen aan de gewone man. Je ziet dat Hammenaren niet zomaar ergens in meegaan. Het blijft een eigenzinnig volkje."
Van Keezen en Ezels, zaterdag 7 december, schouwspel en wintermarkt van 13.00-20.00 uur. Toegang 7,50 euro, kinderen t/m 16 jaar gratis.
Artikel van Marion Groenewoud gepubliceerd in dagblad Tubantia op 5 december 2019